Przełom roku jest okresem szczególnie wzmożonej pracy dla służb księgowych oraz finansowych w podmiotach prowadzących księgi rachunkowe i sporządzających sprawozdania finansowe. O ile ten wysiłek w tym okresie wydaje się normą w podmiotach, które rokrocznie podlegają badaniu sprawozdania finansowego oraz w firmach audytorskich, o tyle w przypadku podmiotów, które do tej pory nie podlegały badaniu sprawozdania finansowego, może wymagać istotnie większego nakładu pracy. Często wymaga bowiem sporządzenia sprawozdania finansowego, które uwzględnia wszystkie zasady rachunkowości, po raz pierwszy, oraz wprowadzenia niezbędnych ujawnień.

Pamiętać należy o tym, że zgodnie z ustawą o rachunkowości obowiązkowi badania sprawozdania finansowego podlegają poza podmiotami mającymi ten obowiązek obligatoryjnie, również pozostałe, które spełniają łącznie dwa z trzech wymienionych poniżej warunków:

• średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
• suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2.500.000 euro,
• przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5.000.000 euro.

Podkreślenia wymaga fakt, że dane te rozpatruje się według stanu na poprzedni dzień bilansowy. Oznacza to, że powyżej wymienione wartości powinny zostać przeliczone po kursie średnim NBP obowiązującym na 31 grudnia 2015 roku (4,2615 zł/eur).
Konsekwencją powyższego jest konieczność sporządzenia sprawozdania finansowego, które podlegać będzie badaniu przez biegłego rewidenta, po wyeliminowaniu wszelkich zwolnień, z których jednostki te korzystały do tej pory.

Dla przypomnienia – podmioty, które nie podlegają obligatoryjnie badaniu sprawozdania finansowego, mają prawo do:

• stosowania podatkowych zasad prezentacji umów leasingu, najmu i dzierżawy w przypadku spełnienia warunków, o których mowa w art. 3 ust. 4 ustawy,
• możliwości odstąpienia od obowiązku ustalania aktywu oraz rezerwy na podatek odroczony,
• odstąpienia od obowiązku stosowania rozporządzenia ministra finansów w sprawie zasad, wyceny i ujawniania instrumentów finansowych (art. 81 ustawy),
• odstąpienia od wyłączania z kosztu wytworzenia produktu kosztów pośrednich związanych z wytworzeniem tego produktu, proporcjonalnie do poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych.

W przypadku przekroczenia przez podmioty stosujące zasady rachunkowości określone ustawą limitów obligujących do wyboru biegłego rewidenta do przeprowadzenia obowiązkowego badania sprawozdania finansowego, istnieje możliwość kontynuacji części zwolnień. Możliwość taką daje, wprowadzona nowelizacją ustawy, kwalifikacja podlegającego badaniu podmiotu jako jednostki małej (art. 3 ust. 1c-1e).

Kontynuacja ta może mieć miejsce jednak wyłącznie pod warunkiem, że jednostka w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą – w roku obrotowym, w którym rozpoczęły działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

• 17.000.000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
• 34.000.000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
• 50 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty,

Stosowną uchwałę podejmuje w tym zakresie organ zatwierdzający jednostki.

Dodatkowo na mocy art. 3 ust. 1c ustawy, podmioty podlegające badaniu, a które w dalszym ciągu spełniają definicję małego podmiotu, mogą:

• sporządzać uproszczony bilans, zgodnie z załącznikiem nr 5 do ustawy,
• sporządzać uproszczony rachunek zysków i strat, zgodnie z załącznikiem nr 5 do ustawy,
• sporządzać uproszczoną informację dodatkową, zgodnie z załącznikiem nr 5 do ustawy,
• mogą nie sporządzać zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym,
• mogą nie sporządzać rachunku przepływów pieniężnych, oraz
• jeżeli mają obowiązek sporządzenia sprawozdania z działalności jednostki, mogą nie sporządzać tego sprawozdania, pod warunkiem, że w informacji dodatkowej przedstawią informacje dotyczące nabycia udziałów własnych.

Z uwzględnieniem powyższego wszystkie podmioty, z wyjątkiem jednostek mikro, stosują ustawę o rachunkowości w pełnym zakresie. Oznacza to, że są w szczególności zobowiązane do stosowania zasady ostrożnej wyceny, zasady współmierności przychodów i kosztów, zasady memoriału. Nie ma więc podstaw prawnych do stosowania regulacji podatkowych w zakresie np. ewidencji przychodów, rzeczowych aktywów trwałych itd.

Co ważne, stosując wszelkie uproszczenia wynikające z przytoczonych powyżej regulacji ustawy, należy wziąć pod uwagę planowany rozwój jednostki oraz odbiorców, dla których sporządzane jest sprawozdane finansowe. Istotne jest w szczególności określenie czy jednostka zamierza korzystać z zewnętrznych źródeł finansowania, gdyż nadmiar uproszczeń może skutkować po prostu tym, że sprawozdaniu tak sporządzonemu bliżej jest do sprawozdania jednostki mikro niż do sprawozdania, które daje realną wartość poznawczą dla jego czytelnika, a w konsekwencji może na podmiocie wymusić ujęcie brakujących elementów sprawozdawczości.

Reasumując – ważne jest to, by właściwie wyważyć poziom ujawnień z celem nadrzędnym sprawozdawczości finansowej, czyli prezentacją sytuacji finansowej tak, by przedstawiała ona rzetelnie i jasno sytuację majątkową jednostki. Należy bowiem uwzględnić fakt, że jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, jeżeli nie wywierają one istotnie ujemnego wpływu na realizację powyżej określonego obowiązku. W ocenie autora zasadę tę można spełnić jedynie wówczas, gdy podmiot właściwie prezentuje i wycenia będące w jej dyspozycji składniki aktywów oraz zobowiązań i kapitałów własnych z uwzględnieniem nadrzędnych zasad rachunkowości, a w szczególności zasady ostrożnej wyceny.

Marcin Krupa

Autor jest biegłym rewidentem, menedżerem w Dziale Rewizji Finansowej BDO Sp. z o.o.

Zapraszamy na szkolenia w ramach Akcji Bilans 2016