Raportowanie schematów podatkowych nadal problematyczne

Obowiązek raportowania schematów podatkowych obowiązuje w Polsce już niemal dwa lata, a zagadnienie to nadal pozostaje problematyczne. Cały czas nie słabną bowiem wątpliwości wokół interpretacji tych przepisów, a sama ich treść i sposób ich przyjęcia budzą zastrzeżenia natury konstytucyjnej, co podnoszono już w trakcie procesu legislacyjnego. Dodatkowo, już w pierwszym miesiącu obowiązywania nowych przepisów pojawiła się konieczność wydania objaśnień doprecyzowujących ustawowe unormowania, które mimo znacznej objętości (ponad 100 stron), nie rozwiązały wszystkich wątpliwości podatników (a momentami nawet je spotęgowały).

Wskutek licznych wątpliwości przepisy dotyczące schematów podatkowych zostały objęte również skargą konstytucyjną złożoną przez Krajową Izbę Doradców Podatkowych, w której zarzucono im m. in. naruszenie zasady państwa prawnego w zakresie konstytucyjnego prawa obywateli do korzystania z usług samorządu zawodu zaufania publicznego oraz prawa do sądu, czy zasady poprawnej legislacji i zasadę odpowiedniego vacatio legis z art. 2 Konstytucji RP. Zdaniem KIDP zaskarżane regulacje pozostają nieprecyzyjne i niejednoznaczne przez co budzą problemy w wykładni i stosowaniu nowego prawa, nawet w tak zasadniczych kwestiach jak określenie, które uzgodnienia faktycznie należy uznać za schemat wymagający zaraportowania.

Choć przepisy dotyczące schematów podatkowych nastręczają wiele wątpliwości i są źródłem wielu bezsennych nocy, to obecnie problematyka ta zeszła na dalszy plan na skutek zawieszenia terminów związanych z raportowaniem. Zgodnie bowiem z postanowieniami tarczy antykryzysowej, terminy na przekazywanie informacji o schematach podatkowych innych niż transgraniczne zostały zawieszone od dnia 31 marca 2020 r. do 30. dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19. Z kolei terminy dotyczące raportowania nowych schematów transgranicznych (gdy obowiązek raportowy powstał albo powstanie do 31 grudnia 2020 r.) rozpoczną bieg od 1 stycznia 2021 r.

Powyższe oznacza, że obowiązek raportowania schematów podatkowych na podstawie niejasnych i niezrozumiałych przepisów przestał na chwilę obecną w zasadzie istnieć – niemniej z całą pewnością powróci wraz z ustaniem stanu epidemii. W konsekwencji, podatnicy uzyskali obecnie więcej czasu na przemyślenie zagadnień dotyczących MDR (ang. Mandatory Disclousure Rules) oraz na zebranie dodatkowych dokumentów, wyjaśnień czy interpretacji. Czas ten warto odpowiednio wykorzystać, np. na zinwentaryzowanie zdarzeń pod kątem MDR. Warto jednocześnie wspomnieć, że mimo zawieszenia powyższych terminów, wszystkie raportowania dokonane w obecnym okresie uznaje się za prawidłowe.

Jak pokazuje życie - z uwagi na ponadprzeciętną niejasność i nieprecyzyjność omawianych norm oraz ryzyko dotkliwej sankcji karnej, podatnicy coraz częściej decydują się na wystąpienie z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnych w zakresie obowiązku zakwalifikowania danego uzgodnienia jako schematu podatkowego podlegającego raportowaniu. Niestety początkowo, próby uzyskania wiążącej wykładni przepisów niejednokrotnie kończyły się niepowodzeniem. Dyrektor KIS odmawiał wydania interpretacji wskazując, że przepisy MDR nie mają charakteru materialnoprawnego. Początkowo, takie niekorzystne stanowisko aprobowały też niestety niektóre sądy administracyjne np. WSA w Poznaniu w wyroku z 5 grudnia 2019 r., sygn. akt I SA/Po 825/19.

W ostatnim czasie wyraźnie zauważalna jest jednak zmiana stanowiska judykatury w tym zakresie. Pierwsza jaskółka pojawiła się w wydanym 8 kwietnia 2020 roku wyroku o sygn. akt I SA/Go 61/20, gdzie WSA w Gorzowie Wielkopolskim podzielił stanowisko, zgodnie z którym interpretacji podlegać mogą wyłącznie przepisy prawa materialnego, a za takie uznał przepisy dotyczące MDR. W podobnym tonie wypowiedział się również WSA w Warszawie w wyrokach z 11 marca 2020 r., sygn. akt III SA/Wa 2423/19 oraz z 23 kwietnia 2020 r., sygn. akt III SA/Wa 2395/19, WSA w Poznaniu w wyroku 13 maja 2020 r., sygn. I SA/Po 39/20 oraz z dnia 24 lipca 2020 r., sygn. I SA/Po 52/20, jak również WSA w Białymstoku w wyroku z 30 września 2020 r., sygn. I SA/Bk 556/20.

W konsekwencji w świetle kształtującej się powoli linii orzeczniczej wydaje się, że przed podatnikami otwiera się możliwość uzyskania wiążącej wykładni przepisów w drodze interpretacji indywidualnej. Jest to niezwykle istotne w szczególności w kontekście wysokich sankcji karnych -  KKS przewiduje bowiem dolegliwą karę grzywny w maksymalnej wysokości 720 stawek dziennych w przypadku niewywiązania się z obowiązków dotyczących MDR, co w praktyce oznacza nawet 25 mln zł kary.

Wnioski:

Mimo blisko dwuletniego terminu obowiązywania przepisów dotyczących schematów podatkowych w Polsce, przepisy te cały czas budzą duże wątpliwości wśród podatników, a niejasność i nieprecyzyjność omawianych norm są dalekie od standardów konstytucyjnych.

W przypadkach wątpliwości czy dane uzgodnienie spełnia kryterium schematu podatkowego podlegającego raportowaniu wydaje się, że warto obecnie złożyć wniosek o interpretację indywidualną w tym zakresie. Kształtująca się powoli linia orzecznicza daje bowiem nadzieję, że podatnicy uzyskają skuteczną ochronę i po wtóre dowiedzą się, jak powinni interpretować te niezrozumiałe i skomplikowane regulacje. Krok ten wydaje się tym bardziej uzasadniony teraz, bowiem odpowiedź na wniosek o interpretację z dużym prawdopodobieństwem przyjdzie jeszcze w okresie zawieszenia terminów do raportowania schematów podatkowych. W efekcie jeszcze przed upływem terminu do zaraportowania MDR podatnik będzie wiedział czy ma faktycznie do czynienia ze schematem podatkowym podlegającym raportowaniu.

Anna Wojciechowska, Doradca podatkowy

Najbliższe warsztaty dot. raportowania schematów podatkowych